Dnia 2 grudnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie prowadzonej pod sygnaturą P 10/16 wydał ważny dla praktyki wymiaru sprawiedliwości wyrok dotyczący zasad ochrony prawa własności nieruchomości. Wyrok został wydany w następstwie rozpoznania przez Trybunał pytań prawnych dotyczących nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa.
Pytania przedstawione Trybunałowi Konstytucyjnego brzmiały następująco: „Czy art. 292 w związku z art. 285 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny „rozumiany w ten sposób, że umożliwiał nabycie przed wejściem w życie art. 3051-3054 k.c. w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa, w sytuacji, w której nie wydano decyzji na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości lub art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r, o gospodarce nieruchomościami, jest zgodny z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji.?”
W ww. wyroku Trybunał Konstytucyjny udzielił odpowiedzi negatywnej. Trybunał uznał, że zasiedzenie służebności w takich warunkach jest niedopuszczalne, jako niezgodne z konstytucyjną zasadą ochrony własności.
Tłem przedstawionych pytań – połączonych do wspólnego rozpoznania – była ukształtowana linia orzecznicza, w ramach której wykreowana została służebność gruntową odpowiadającą treścią służebności przesyłu, wprowadzonej do kodeksu cywilnego dopiero 3 sierpnia 2008 r., na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw).
Trybunał Konstytucyjny uznał, że nadanie służebności gruntowej takiej treści, która wykracza poza ramy ściśle określonych przez ustawodawcę przesłanek koniecznych dla istnienia tego rodzaju ograniczonego prawa rzeczowego narusza fundamentalną zasadę zamkniętego katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Konstatacja ta rzutuje na ocenę zakwestionowanej normy w drugim, konstytucyjnym aspekcie, stanowiącym główny motyw postępowania przed Trybunałem. Idąc dalej Trybunał wskazał, że przepisy ograniczające własność, ze względu na wymaganie szczególnej ochrony tego prawa, muszą być interpretowane ściśle i że ustanowienie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, nie znajduje ustawowego oparcia.
W konsekwencji wydania wyroku zasiedzenie nieruchomości w wyżej opisanych okolicznościach nie będzie już możliwe, a w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem możliwe będzie wznowienie postępowania.