Dnia 27 kwietnia 2022 r. w sprawie pod sygnaturą K 12/20 Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż przepis art. 40 ust. 3 i ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym w zakresie, w jakim ogranicza kompetencje gminy do stanowienia przepisów porządkowych tylko w odniesieniu do materii, w której brak jest regulacji ustawowej jest zgodny z Konstytucją.
Sprawa została zainicjowana wnioskiem złożonym przez radę miejską Leszna. We wniosku zakwestionowano wyżej wymienione przepisy w zakresie, w jakim uniemożliwiają wydanie przepisów porządkowych zagrożonych karą grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach, ze względu na okoliczność, iż kwestia ta jest uregulowana w odrębnej ustawie w przepisach niemających jednak charakteru prawnokarnego, pomimo że wydanie przepisów porządkowych jest niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, a wydanie przepisów o charakterze prawnokarnym jest uzasadnione, z art. 16 ust. 2 oraz art. 166 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Odnosząc się do tego zarzutu, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że konstytucyjna koncepcja samorządu terytorialnego jako samodzielnego podmiotu wykonującego istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność (art. 16 ust. 2 Konstytucji), wymaga pozostawienia organom samorządu terytorialnego możliwie dużej swobody (samodzielności) kształtowania prawa miejscowego, co przekłada się na konstrukcję upoważniania ustawowego do ich stanowienia. Jednakże zdaniem Trybunału Konstytucyjnego brzmienie art. 94 Konstytucji stanowi podstawę do uznania, że ustrojodowca wprowadził zasadę nadrzędności (prymatu) ustawy w stosunku do aktów prawa miejscowego. Organy samorządu terytorialnego wydają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze ich działania na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Ustawodawca jest zatem upoważniony do określenia spraw mających stanowić przedmiot regulacji w akcie prawa miejscowego. Co do zasady następuje to przez wskazanie spraw przekazanych do uregulowania. Konstytucja nie stoi jednak na przeszkodzie, by ustawodawca powierzył organom samorządu terytorialnego ogólną kompetencję do stanowienia regulacji prawnych mających na celu przeciwdziałanie zagrożeniom życia, zdrowia lub mienia, a także spokoju publicznego na obszarze ich działania, pod warunkiem, że regulacje te są zgodne z zasadą proporcjonalności i nie jest możliwe skuteczne przeciwdziałanie tym zagrożeniom na gruncie istniejących unormowań ustawowych.